Onbeperkt Aantal Accounts  -  € 20,- p.m.

Hoe vertaal je de theorie van het muziekonderwijs naar de praktijk? 

Hoe voorkom je dat je na een opleiding tot leerkracht, na het volgen van allerlei bijscholingscursussen muziek, en na het doornemen van de bestaande muziekmethode in de praktijk blijft steken bij gedachten als:

'Nou ja, als het maar leuk is?'  of

'Ik ben nu eenmaal niet zo muzikaal, dus ik ben blij als iemand het van mij overneemt.'

Lees in het onderstaande manifest mijn Zingkikkerprincipes, probeer ze uit in de praktijk, en merk dat je er, samen met de klas, gelukkig van wordt.

Muziekles geven is als deelnemen aan het verkeer. Zolang je je houdt aan een aantal belangrijke voorrangsregels, heb je altijd overzicht en kom je uiteindelijk overal.

Mijn punten zijn als volgt opgebouwd:

-Voorrangsregel

-Argument

-Conclusie

-Voorbeeld

Argument:

Het gebruik van waardeoordelen als 'leuk' 'stom' 'mooi' 'lelijk' 'goed' 'fout' enz. haalt het imago van het vak muziek naar beneden, en tast zowel de onbevangenheid als het zelfvertrouwen van de leerling aan. Hoeveel leerkrachten zijn vroeger zèlf door een waardeoordeel gekwetst en hebben op basis daarvan besloten het vak muziek maar achterwege te laten?

Conclusie:

Iedere leerkracht hoort waardeoordelen te vervangen door vaktaal.

Voorbeeld:

Traditioneel:

'Volgens mij kunnen jullie mooier zingen.'

Vernieuwend: 

'Kunnen jullie die noot iets korter, (hoger, lager,  luider, zachter,  enz. ) laten klinken?'

Argument:

Wanneer we het over voetbal hebben snappen we allemaal wat hiermee bedoeld wordt. Speel niet op safe, maar ga op avontuur. Fouten maken hoort er bij!

Conclusie:

Speel de muzikale bal niet risicoloos af naar een ander, maar toon durf en karakter, en geef daarmee het goede voorbeeld aan de kinderen.

Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht tegen collega:) Neem jij mijn muziekles over? Dan geef ik wel gym.'

Vernieuwend: (Leerkracht tegen collega:) 'Ik ben niet handig met muziek. Maar ik doe het toch. De kinderen mogen best zien dat ik iets moeilijk vind. En ze helpen me graag.'

Argument:

Weten wij wat wij van kinderen vragen als wij ze proberen te verleiden tot leren? Kennen wij hun achtergrond, al hun angsten en drempels? En houden we daar rekening mee in onze jacht op het behalen van kerndoelen muziek? Leren op een manier waar je gelukkig van wordt, lukt alleen als er sprake is van verbondenheid.

Conclusie:

Het formuleren van doelen hoort bij het vak van leerkracht, net als het koers houden, door regelmatig een blik op de horizon te werpen. Maar in de praktijk van alledag is het vooral belangrijk dat je daarbij geen kind op de hielen trapt.

Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'Ik heb niks met jou te maken. Jij moet luisteren.'

Vernieuwend: (Leerkracht:)'Ik heb de neiging om veel te praten.  Kom, wie wil er eens iets aan míj vertellen?'

Argument:

Waarom communiceren wij met de leerlingen op basis van de antwoorden die zij moeten geven, en niet op basis van de vragen die zij willen stellen? En laten wij eens een voorbeeld nemen aan de talloze geliefde schrijvers, en scenaristen die een miljoenenpubliek aan zich weten te binden. Niet door voortdurend antwoorden te geven, maar door voortdurend vragen op te roepen.


Conclusie:

Beschouw je vak als een kunstvorm, die hersenen prikkelt met vragen, en niet als een suf makend controlesysteem voor het afvinken van juiste antwoorden en meetbare resultaten.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht: ) 'Dit liedje staat in vierkwartsmaat. Luister maar: een twee drie vier, een twee drie vier.'

Vernieuwend:  (Leerkracht:) ' Hé, zien jullie hier dat bovenste cijfer 4 staan, vooraan de notenbalk? Wat zou dat kunnen betekenen?'

Argument:

Waarom zou je klagen over het te lage niveau van de leerling of over het te moeilijke niveau van de leerstof? De leerling kan er niets aan doen, en de methode kan er ook niks aan doen. De enige die er wel iets aan kan doen is de leerkracht. Die moet als een superloodgieter de vaardigheid en de gedrevenheid hebben om verbindingen te leggen tussen iedere denkbare leerstof en iedere denkbare leerling.


Conclusie:

De constatering dat het niveau van de leerlingen en dat van de leerstof niet op elkaar aansluit is een prachtige aanleiding voor inventief, bevlogen onderwijs.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'De Sacre du Printemps van Strawinsky is te moeilijk voor kleuters.'

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Jouw tekening doet mij denken aan de Sacre du Printemps van Igor Strawinsky.' 

Argument:

Wanneer wij professioneel onderwijs bedrijven zijn wij aan ons zelf en aan de kinderen verplicht om voortdurend te zoeken naar nieuwe varianten, en om voortdurend nieuwe uitdagingen aan te gaan. 


Conclusie:

Voorkom iedere stompzinnige herhaling.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) Goed, wie weet er nog een liedje?' 

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Jullie kennen de noten van dit liedje, jullie weten de woorden, jullie kunnen het zelfs zingen zonder begeleiding. Wat zou de volgende stap kunnen zijn?' (Leerling:) 'Bewegingen er bij!'

Argument:

Hoeveel lessen of degelijke lesvoorbereidingen komen te vervallen vanwege het voorbereiden, doen en evalueren van metingen of toetsen? Het is schrijnend om te zien hoeveel energie hierdoor verloren gaat ten koste van zinvol onderwijs. Terwijl iedere leerkracht weet:


Conclusie:

Zinvol lesgeven valt uit zichzelf al samen met voortdurend evalueren. 


'Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'Ik ga jullie iets leren, Let goed op, want morgen moet je het kunnen.' 

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Vertel ik jullie hiermee iets nieuws? Of wisten jullie het al? Zal ik het anders nog een keer uitleggen, maar dan op een andere manier?'

Argument:

Aanleren is conditioneren. In sommige gevallen kan dat handig of zelfs wenselijk zijn. Maar als wij kinderen willen opvoeden tot autonome, verantwoordelijke mensen is het goed om ze zoveel mogelijk van binnenuit te laten leren. Ieder kind heeft dat vermogen, en de wil daartoe in zich. Maar het doet het alleen ten volle als zich veilig voelt. 


Conclusie:

Het bieden van veiligheid hoort de basis te zijn van al het onderwijs. 


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerling:) Juf, ik heb een vraag. (Leerkracht:) 'Nu even niet. Kom na de les maar bij me.'

Vernieuwend: (Leerling:) Juf, ik heb een vraag.' (Leerkracht:) 'Hoera! Laat horen.' 

Argument:

Het kan voor de leerkracht frustrerend zijn om te ervaren dat de kinderen meer bezig zijn met het ontdekken tot hoe ver ze kunnen gaan, dan dat ze bereid lijken te zijn om samen gezellig muziek te maken. En toch kunnen de meeste ordeproblemen voorkomen worden door uit te gaan van een aantal eenvoudige principes. Eén van de belangrijkste principes is om de kinderen waar mogelijk verantwoordelijkheid te geven.


Conclusie:

Gevoel voor verantwoordelijkheid vermindert de neiging onwenselijk gedrag te vertonen.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'Doe mee!'

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Help!'

Argument:

Laten we voor ogen houden dat muzikale processen zich niet in de eerste plaats afspelen in de stembanden of de armen, benen of vingertjes, maar in de hersenen. En dat ieder muzikaal resultaat uiteindelijk ontstaat vanuit luisteren. 


Conclusie:

Uitbundig, maar zonder gevoel op een trommel slaan heeft geen muzikaal nut, maar stil luisteren naar de muziek, terwijl de rest van de klas danst en zingt, kan een heel muzikale bezigheid zijn.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'Zing eens wat harder mee! Ik hoor je niet!'

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Ik zie dat jij heel goed luistert.'

Argument:

Muziek is hèt middel waarmee kinderen kunnen ervaren hoe prachtig het is om zich één te voelen met anderen, om overeenkomsten te ontdekken en om elkaar te verrijken. 


Conclusie:

Muziek is bij uitstek het vak waarmee structuur en homogeniteit binnen een groep kan worden gecreëerd. Dus doe het. Elke dag, in je eigen klas.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'Vandaag gaat een jury kiezen wie van jullie de mooiste stem heeft.'

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Kunnen jullie je stemmen laten versmelten, door precies even zacht te zingen, en met dezelfde kleur?'

Argument:

Het bespelen van een instrument is veel meer dan het uitvoeren van motorische handelingen. Iedere goede muzikant zingt van binnen mee, tijdens het spelen op zijn/haar instrument. Dat is het enige manier om muziek menselijk te laten klinken en je publiek te raken.


Conclusie:

Een klas die schoolinstrumentjes bespeelt, maakt lawaai. Een klas die zingt, vormt een eenheid. Een klas die instrumentjes bespeelt, en tegelijkertijd van binnen zingt, maakt muziek.


Voorbeeld:

Traditioneel: (Leerkracht:) 'Zolang iedereen de goeie noten speelt hoor je mij niet klagen.'

Vernieuwend: (Leerkracht:) 'Kun je dat melodietje wat jij nu speelt ook eens zingen? En het daarna nog eens spelen? Alsof je het zingt?' 

De bovenstaande voorrangsregels overlappen en versterken elkaar, want alles heeft met alles te maken, en het is de taak van zinvol onderwijs is om dat te laten zien. 

Deze stellingen helpen om altijd staande te blijven tijdens de muziekles, en een liefdevol voorbeeld te zijn voor de kinderen. Want zij zijn de toekomst, zij zijn de leerkrachten en de beleidmakers van morgen. 

Chris Winsemius

Zingkikker

www.zingkikker.nl